Chi Đậu mèo (Mucuna Adans.) là một chi thuộc họ đậu (Fabaceae). Chi này có khoảng 105 loài dạng cây leo và cây bụi, phân bố khắp miền nhiệt đới với trung tâm đa dạng sinh học của chúng ở Châu Á. Các phân tích phát sinh loài phân tử gần đây đã phát hiện lịch sử sinh địa lý của chi này với tuổi phát sinh từ Oligocen đến Miocen sớm. Tuy nhiên, nguồn gốc và sự tiến hóa của chi Đậu mèo vẫn còn chưa được hiểu rõ do thiếu các tài liệu hóa thạch.
Gần đây, các nhà nghiên cứu của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Vườn Thực vật Nhiệt đới Xishuangbanna, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc đã thu thập được các hóa thạch quả thuộc họ đậu trong một mẫu tuổi Miocen muộn ở bồn trũng Yên Bái, miền Bắc Việt Nam. Các hóa thạch quả này được đặc trưng bởi kích thước lớn, dạng thuôn dài, dẹt, thắt giữa các hạt và có một cặp cánh rìa dày. Trên cơ sở kiểm tra tất cả các quả của họ đậu hiện đại có hình thái tương đồng với hóa thạch hiện tại, các hóa thạch quả mới phát hiện này được cho là thuộc chi Đậu mèo (Mucuna) và tạm thời được xếp vào loài Mucuna cf. birdwoodiana Tutcher. Đây là một loài còn tồn tại và phân bố rộng rãi ở nam Trung Quốc.
Phát hiện hóa thạch của chi đậu mèo trong trầm tích Miocen muộn ở miền bắc Việt Nam cung cấp thông tin quan trọng về sự hiểu biết của chúng ta về lịch sử tiến hóa của chi họ đậu này. Đây là những hóa thạch quả đầu tiên của chi Đậu mèo được được tìm thấy ở miền Bắc Việt Nam. Phát hiện này ủng hộ giả thuyết rằng chi Đậu mèo có nguồn gốc từ Châu Á và cũng gợi ý rằng chi này đã tồn tại và trải qua các quá trình tiến hóa ít nhất trong Miocen muộn. Cùng với các hóa thạch khác, phát hiện này cũng chỉ ra rằng chi Đậu mèo đã thích nghi với khí hậu nhiệt đới ẩm ở miền Bắc Việt Nam ít nhất từ Miocen muộn.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Review of Palaeobotany and Palynology 298 (2022) 104592.
Hóa thạch quả (1, 2) và phác họa (3, 4) của M. cf. birdwoodiana Tutcher trong Miocen muộn ở bồn trũng Yên Bái, miền Bắc Việt Nam. Thước tỷ lệ 2 cm.
Nguồn tin: Nguyễn Bá Hùng, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, VAST