XEM LẠI VỀ LOÀI MỘC HƯƠNG ẤN ĐỘ (Aristolochia indica L.) CÓ TRONG SÁCH ĐỎ VIỆT NAM

Loài Mộc hương Ấn độ (Aristolochia indica L.) phân bố chủ yếu ở Ấn Độ, Srilanka, Miến Điện và Úc. Trong xuất bản đầu tiên về các loài Mộc hương (Aristolochia) ở Việt Nam, nhà thực vật Pháp Lecomte (1909) đã đề cập đến loài “Mộc hương Ấn Độ” trên cơ sở bộ mẫu tiêu bản thực vật được trồng ở Vườn Bách thảo Sài Gòn (hình 1), hiện đang được lưu giữ ở Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Paris (Pháp).

Hình 1: Mẫu Mộc hương Ấn Độ thu thập ở Vườn Bách thảo Sài Gòn

Loài này cũng được đề cập đến trong những nghiên cứu và công bố gần đây về khu hệ thực vật của Việt Nam. Giáo sư Phạm Hoàng Hộ (2000) đã mô tả và minh họa loài này trong công trình Cây cỏ Việt Nam, tuy nhiên hình minh họa (Hình 1218) thể hiện 1 loài Mộc hương với các đặc điểm hình thái như phiến lá hình ngọn giáo, hoa dạng xim với rất ít hoa ở nách lá, không có phần cuống giữa bầu và gốc bao hoa, những đặc điểm hình thái này là khác biệt với những đặc điểm đặc trưng của loài Mộc hương Ấn Độ (phiến lá thuôn, hoa dạng xim gồm nhiều hoa ở nách lá, tồn tại cuống giữa bầu và gốc bao hoa).

Hình 2: Loài “Mộc hương Ấn Độ” trong Sách đỏ Việt Nam (2007)

Gần đây, trong khi biên soạn Sách đỏ Việt Nam, phần Thực vật (2007), các tác giả đã liệt kê, mô tả và minh họa loài “Mộc hương Ấn Độ” (hình 2) ở mức độ nguy cấp (VU A1c). Tuy nhiên, đặc điểm hình thái lá, cụm hoa, lá bắc và hình minh họa của loài “Mộc hương Ấn Độ” trong Sách đỏ Việt Nam là khác với loài trong Cây cỏ Việt Nam (2000) và mẫu chuẩn của loài Mộc hương Ấn Độ.

Hình 3: Mẫu Nguyễn Tây Định 3517 thu thập ở tỉnh Gia Lai - Loài Mộc hương Campuchia

Thực tế mô tả và hình minh họa của “Mộc hương Ấn Độ” trong Sách đỏ Việt Nam là dựa trên mẫu tiêu bản Nguyễn Tây Định 3157 Lec.), cũng phân bố ở miền Nam Việt Aristolochia cambodiana(Hình 3) được thu thập tại Đèo Yunpa, tỉnh Gia Lai. Trong nghiên cứu gần đây, chúng tôi cũng xác nhận mẫu tiêu này thuộc loài Mộc hương Campuchia (Nam, chi tiết có thể xem tại link http://tai2.ntu.edu.tw/taiwania/pdf/tai.2017.62.216.pdf.

Như vậy, loài “Mộc hương Ấn Độ” được đề cập trong các công trình và tài liệu trước đó ở Việt Nam nên được xác định là Mộc hương Campuchia, và loài Mộc hương Ấn Độ chỉ được ghi nhận ở Việt Nam qua bộ sưu tập được trồng ở Vườn Bách thảo Sài Gòn. Vì vậy, chúng tôi kiến nghị đưa loài “Mộc hương Ấn Độ” ra khỏi Sách đỏ Việt Nam.

TS. Đỗ Văn Trường

Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam